Zgodnie z definicją zawarta w art. 71 § 1 kodeksu postępowania karnego – za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.
Wobec powyższe uznać należy, że podejrzanym nie będzie tylko osoba, wobec której wydane zostało postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ale również osoba której postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do czynności przesłuchania w charakterze podejrzanego, a treść zarzutu znajduje się w protokole przesłuchania (bez wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutu)
Osoba po uzyskaniu statusu podejrzanego staje się stroną toczącego się postępowania, co za tym idzie – nabywa prawa oraz nakładane są na nią obowiązki wynikające z ustawy.
Przed przystąpieniem do czynności procesowej, osoba podejrzana musi otrzymać pisemne pouczenie o swoich prawach i obowiązkach. Pouczenie stanowi załączniku nr 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 sierpnia 2024 r. Niestety dokument ten liczy aż 19(!) stron, dlatego mimo stresującej sytuacji, niezwykle ważne jest, aby podejrzany spokojnie zapoznał się ze swoimi prawami. Warto w takiej sytuacji skonsultować się z obrońcą, który może wyjaśnić wszelkie wątpliwości dotyczące tych praw.
Wyjaśnienia / odmowa składania wyjaśnień
Jednym z fundamentalnych praw osoby podejrzanej w postępowaniu karnym jest prawo do składania wyjaśnień lub odmowy ich składania. Zgodnie z art. 175 § 1 Kodeksu postępowania karnego, oskarżony ma prawo wyrazić swoją wersję wydarzeń, a także odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub całkowicie zrezygnować z wyjaśnień bez konieczności podawania powodów tej decyzji. Co istotne, osoba podejrzana musi być o tym prawie pouczona, co zapewnia ochronę jej interesów w toku postępowania.
Prawo do odmowy składania wyjaśnień jest istotnym elementem ochrony interesów podejrzanego, a decyzja o tym, czy składać wyjaśnienia, zależy wyłącznie od niego. Może to być szczególnie ważne w sytuacjach, gdy nie jesteśmy pewni, jakie konsekwencje mogą mieć nasze słowa, lub gdy nie chcemy odpowiadać na pytania, które mogłyby zaszkodzić naszej linii obrony. Podejrzany ma pełne prawo skorzystać z tego uprawnienia bez obaw o negatywne skutki w dalszym postępowaniu.
Ponadto, art. 176 Kodeksu postępowania karnego przewiduje możliwość składania wyjaśnień na piśmie. Osoba podejrzana lub jej obrońca mogą zażądać, aby wyjaśnienia były złożone w formie pisemnej podczas przesłuchania. Oznacza to, że podejrzany ma możliwość precyzyjnego sformułowania swoich wyjaśnień, a następnie ich podpisania i dołączenia do protokołu postępowania. Warto jednak zaznaczyć, że przesłuchujący może z ważnych powodów odmówić zgody na złożenie wyjaśnień na piśmie, na przykład w sytuacji, gdy istnieje ryzyko kontaktu podejrzanego z innymi osobami. Gdy jednak taka forma wyjaśnień zostanie przyjęta, stanowią one załącznik do protokołu, co nadaje im „formalny charakter.”
Prawo do skorzystania z pomocy obrońcy
Prawo do obrony jest jednym z najważniejszych praw przysługujących osobie podejrzanej, a jego realizacja w dużej mierze opiera się na możliwości skorzystania z pomocy obrońcy. Zgodnie z art. 77 Kodeksu postępowania karnego, osoba podejrzana może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech obrońców.
Jeżeli podejrzany nie ma środków na zatrudnienie obrońcy z wyboru, ma prawo ubiegać się o wyznaczenie obrońcy z urzędu, co gwarantuje art. 78 Kodeksu postępowania karnego. Warunkiem skorzystania z tej opcji jest wykazanie, że osoba podejrzana nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla swojego utrzymania lub utrzymania rodziny. Przy ocenie tego warunku bierze się pod uwagę stan majątkowy podejrzanego.
Dodatkowo, art. 78 § 1a k.p.k. pozwala na wyznaczenie obrońcy z urzędu również do wykonania określonej czynności procesowej, jeśli podejrzany złoży taki wniosek. Oznacza to, że osoba podejrzana może skorzystać z pomocy obrońcy z urzędu nie tylko w całym procesie, ale także w konkretnych sytuacjach, które wymagają wsparcia prawnika, na przykład podczas przesłuchania czy składania wyjaśnień.
Podsumowując, osoba podejrzana ma szerokie możliwości w zakresie realizacji swojego prawa do obrony. Zarówno prawo do odmowy składania wyjaśnień, jak i prawo do skorzystania z pomocy obrońcy, w tym z obrońcy z urzędu, stanowią kluczowe elementy ochrony praw osoby podejrzanej. W kolejnych częściach artykułów dotyczących tej problematyki.
Kancelaria Adwokacka Marcela Marszałka to miejsce, gdzie klienci mogą liczyć na wsparcie adwokata, który specjalizuje się wyłącznie w prawie karnym. Adwokat od spraw karnych Marcel Marszałek pomaga na każdym etapie postępowania karnego. Kancelaria oferuje możliwość zapisania się na konsultacje oraz porady prawne w sprawach karnych, zarówno w siedzibie Kancelarii Adwokackiej Warszawa (Bemowo) jak i online. Pozwala to klientom na uzyskanie szybkiej i profesjonalnej pomocy. Klienci mogą liczyć na kompleksowe wsparcie, niezależnie od stopnia skomplikowania sprawy. W przypadku potrzeby pilnej konsultacji prawnej, kancelaria pozostaje do dyspozycji, zapewniając profesjonalną obronę i porady na każdym etapie postępowania
